Do tej pory na moich blogach nie poruszałam tematyki śmierci właściciela zwierzęcia — myślę, że była to kwestii tego, iż jako prawnik postrzegam zupełnie inaczej świat i zasady związane ze śmiercią właściciela pupila są dla mnie oczywiste.
Jednak w tym tygodniu zostałam niejako wywołana do tablicy w social mediach, aby odpowiedzieć na pytanie odnośnie dziedziczenia psa lub kota. I wtedy uświadomiłam sobie, że nie mogę podrzucić linku do wpisu na blogu — bo go nie ma.
Śmierć właściciela psa
Jeśli regularnie czytacie mojego bloga, to wiecie, że zgodnie z art. 1 ustawy o ochronie zwierząt do psa zastosowanie mają odpowiednio przepisy jak o rzeczach. Stąd możemy być właścicielami psa od strony prawnej.
Własność pociąga za sobą dalej idące konsekwencje — pies wchodzi w skład naszego majątku — jest jego substratem. Stąd też w przypadku śmierci (zgonu) właściciela pies czy kot (zwierzę) wchodzą w skład masy spadkowej w rozumieniu kodeksu cywilnego.
Kodeks cywilny w art. 922 wprost wskazuje, że wszelkie prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy (zmarłego) wchodzą w skład spadku. Oznacza to również, że w skład spadku wchodzi własność psa (zwierzęcia).
Pies w spadku
Jak już zostało ustalone — własność psa wchodzi w skład masy spadkowej. Oznacza to, że spadkobiercy (dzieci, małżonek, rodzice — osoby dziedziczące po zmarłym) w spadku otrzymuję również psa.
I tutaj zaczyna pojawiać się nam problem — a to fakt, że przepisy prawa spadkowego nie są dostosowane do dziedziczenia żywych zwierząt.
Z kodeksu cywilnego w teorii nabycie własności masy spadkowej (a więc też własności psa) następuje z mocy prawa z chwilą otwarcia spadku, a to z chwilą śmierci spadkodawcy. Dziedziczenie możemy mieć ustawowe jak i testamentowe.
Jednak co najważniejsze, aby móc swobodnie rozporządzać masą spadkową konieczne jest uzyskanie stwierdzenia nabycia spadku — możliwe to jest w drodze postępowania sądowego lub przed notariuszem.
Gdy dziedziczy jedna osoba
Najłatwiejszym rozwiązaniem jest okoliczność gdy mam tylko jednego spadkobiercę. Wtedy to on obejmuje we władanie masę spadkową — w tym również i własność nad psem.
W przypadku jeśli spadkobierca chce sprawować opiekę nad psem — sprawa jest jasna. Oczywiście i tutaj należy przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku.
Gdy dziedziczy kilka osób
W przypadku dziedziczenia przez kilka osób sytuacja już nie jest tak prosta jak powyżej.
To, co ważne — każdy ze spadkobierców dziedziczy masę spadkową w ułamku odpowiadającym jego udziałowi w dziedziczeniu. Formalnie każda z osób jest właścicielem psa (po przeprowadzeniu stwierdzenia nabycia spadku) — bo wszedł w skład masy spadkowej, jednak dopiero postępowanie w zakresie podziału spadku będzie określało, komu przypadają jakie udziały, lub kto otrzyma psa na wyłączną własność.
Opieka nad psem przez spadkobierców
Osoby będące spadkobiercami jeszcze przed przeprowadzeniem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku mają obowiązek zabezpieczenia składników masy spadkowej — a tym samym mają obowiązek odpowiedniego zadbania o psa, który pozostał w masie spadkowej.
Opiekę tę może sprawiać jeden ze spadkobierców jak i mogą sprawować ją łącznie. Do rozliczenia nakładów, jakie zostały poczynione na opiekę nad psem, dojdzie w sytuacji postępowania o dział spadku. Stąd moi drodzy nie musicie się obawiać — kwestie finansowe również są zabezpieczone przez prawo w takich przypadkach!
Z zasady do momentu podziału spadku każdy ze spadkobierców (oczywiście jeśli jest ich kilku) zobowiązany jest do tej opieki.
W tym co napisałam, wszystko jest super — a dlaczego? Dlatego, że zakładam, iż spadkobiercy/spadkobierca będzie się chciał zajmować psem. A co w przypadku jeśli nie będzie chciał? I tutaj mamy problem prawny…
Co w przypadku, gdy spadkobierca nie będzie chciał się zajmować psem?
Nie możemy zmusić nikogo do sprawowania opieki nad zwierzęciem — podobnie jest w przypadku objęcia w spadku własności psa.
Jednakże, aby rozporządzać spadkiem — poszczególnymi „przedmiotami” – konieczne jest przy już nawet dwóch spadkobiercach dokonanie działu spadku. Jest to kolejne postępowanie już po postępowaniu, o którym pisałam powyżej, czyli o postępowaniu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku.
Uważam jednak, że z racji faktu, iż zgodnie z art. 1 ustawy o ochronie zwierząt do psa zastosowanie mają tylko odpowiednio przepisy jak o rzeczach, stąd jeśli spadkobiercy nie chcą sprawiać opieki nad zwierzęciem, to powinni mieć możliwość zapewnienia mu opieki poprzez oddanie do fundacji, schroniska itp. Pomimo że od strony prawnej mogą rozporządzać psem dopiero po przeprowadzeniu ww. postępowań.
Pozostawienie psa bez opieki, który wchodził w masę spadkową, przez spadkobierców, w mojej ocenie, może być oceniane jako naruszenie przepisów ustawy o ochronie zwierząt, a to przestępstwa znęcania się.
Także, w mojej ocenie, osoby, które są spadkobiercami, mają obowiązek zabezpieczenia pieczy nad psem — a jeśli go nie chcą (kolokwialnie już pisząc) to przekazać go do odpowiednich instytucji!
Uważam również, że osobie, która porzuciłaby psa, grozi odpowiedzialność karna. Jednak jest to temat dyskusyjny, ponieważ spadkobierca zawsze może odrzucić spadek.
Napiszę Wam wprost — przepisy prawa nie są dostosowane do dziedziczenia zwierząt domowych! Ustawodawca nie przewidział odrębnych regulacji w tym zakresie — zresztą, jeśli czytacie moje blogi, to wiecie, że wiele kwestii prawnych nie jest uregulowanych dla zwierząt domowych — które w dzisiejszym społeczeństwie powinny być kluczowe.
Brak spadkobierców po zmarłym
W przypadku jeśli zmarły nie ma spadkobierców, to sytuacja jest prosta — dziedziczy gmina i to na niej będzie spoczywał obowiązek zabezpieczenia masy spadkowej — w tym i psa.
Śmierć właściciela a opieka nad psem — podsumowanie
Najważniejsze, abyście zapamiętali, że pies wchodzi w skład masy spadkowej i podlega dziedziczeniu.
Spadkobiercy powinni zabezpieczyć interes psa — czyli sprawować nad nim opiekę.
Zabezpieczenie psa na wypadek śmierci właściciela
Powyżej opisałam wam zasady dziedziczenia ustawowego.
Przepisy prawa wskazują jeszcze na dziedziczenie testamentowe.
I to właśnie w testamencie możemy zabezpieczyć dalsze losy naszego psa. Jednak jest to dość skomplikowana sprawa od strony prawnej, ale możliwe jest zamieszczenie w testamencie tzw. zapisu zwykłego, wskazującego do kogo trafia pies po naszej śmierci — to w bardzo dużym skrócie tutaj napisałam — jedynie sygnalizując, że tak instytucja istnieje.
Często w umowach sprzedaży psów spotykam się z zapisem, że „po śmierci nabywcy pies przechodzi na własność hodowcy” — zapis ten jest nieważny i nie ma żadnej mocy prawnej.
•••
To byłoby na tyle 🙂 Myślę, że w temacie dziedziczenia jeszcze kilka wpisów w wolnej chwili stworzę, bo tematyka bardzo ciekawa od strony prawnej, ale przede wszystkim życiowej!
Agnieszka Łyp-Chmielewska
adwokat
***
Odpowiedzialność hodowcy za wady sprzedanego psa — szkolenie online 16 października
Szkolenie online Odpowiedzialność hodowcy za wady sprzedanego psa już 16 października! Zapisy otwarte 
Kochani, już 16 października wraz z Centrum Szkoleń Animalia zapraszam was na szkolenie o odpowiedzialności sprzedającego za wady sprzedanego psa (zwierzęcia) [Czytaj dalej…]
